1-XÚC CẢM THĂM ĐỀN NGUYỄN THỊ BÍCH CHÂU
Thăm đền Nguyễn Thị Bích Châu
Anh sau em trước qua cầu gió bay
Biển khơi lộng gió mỗi ngày
Đền bên bờ biển hương bay ảo mờ
Vào đền bỗng thấy sững sờ
Ghé vào di tích xem cho thoả lòng
"Kê Minh Thập Sách" tươi hồng
Mười điều còn đó vẫn không phai mờ
Đền nằm trên khổ đất to
Cây xanh ghế đá đền chờ khách qua
Vào đền ngào ngạt hương hoa
Nén hương cung kính mà ta mát lòng
Ra quán ta đổi mấy đồng
Lòng thành đặt lễ tỏ lòng biết ơn
Trong đền ngào ngạt khói hương
Ngẩng nhìn tượng phật mà thương kiếp người
Sớm đi bái vọng đất trời
Long thần cũng phải ngậm ngùi xót thương
Ngày nay mảnh đất quê hương
Kỳ Anh Hà Tĩnh theo đường về đây
Vui sao ta có một ngày
Thăm đền rút thẻ cầu may cho mình
Mong sao đất mẹ tươi xinh
Ngôi đền Bà Hải lung linh điện thờ
Cho người ngẫu hứng viết thơ
Khách xa xao xuyến mong chờ đến đây
2-LỊCH SỬ KHÔNG QUÊN-TÊN NGƯỜI MÃI NHỚ
(Hoạ theo một vài chi tiết về bà Nguyễn Thị Bích Châu)
Chuyện kể rằng Vua Trần Duệ Tông
Bích Châu cung nữ má hồng đẹp xinh
Kể ra cũng thật tài tình
"Kê Minh Thập Sách" tự mình thảo ra
Đang nhân lúc nước nhà suy thoái
Quan tham nhiều người lại ham chơi
Xã tắc sắp đổ mất rồi
Bích Châu khuyên bảo những lời giúp Vua
Vua cảm động tài thơ sắc bén
Đối đáp nhanh chẳng kém nam nhi
Lời khuyên cũng chẳng ích gì
Vua tôi thối nát mấy khi nghe lời
Quân Chiêm Thành đến nơi rồi đó
Sớ can ngăn nó rõ khuyên Vua
Một mình khuyên chẳng ăn thua
Vua đi chính chiến lệnh vừa ban ra
Bích Châu khuyên chẳng được mà
Theo vua ra trận để mà góp công
Đoàn chiến binh cờ hồng thẳng tiến
Hướng miền trung đến biển Kỳ Anh
Thuyền thì gặp bão chẳng lành
Biết bao quân lính tan thành bọt trôi
Bích Châu sợ đứng ngồi không nổi
Bỗng thần linh đã nói cho hay
Hiểu ra mới rõ việc đây
Nàng tâu vua hiến thân này cầu an
Mong thần biển bảo toàn quân lính
Tình thế này Vua tính sao đây?
Quan quân sắm lễ đủ đầy
Bích Châu hiến tế thân này biển khơi
Giông tố đã cướp người mỹ nữ
Thần biển ơi sao dữ vậy chăng?
Không ai có thể cản ngăn
Nàng thà thế mạng cho dân an bình
Lời quả quyết thần linh chứng dám
Vui bàng hoàng choáng váng rồi đây
Thuyền rồng chao đảo lung lay
20 tuổi hiển thân này vì đâu?
Vua tôi thấy Bích Châu phát sáng
Ánh hào quang sáng rạng thiên thần
Vua tôi cùng với thần dân
Xót lòng thương nhớ muôn phần Thần Phi
Đoàn thuyền chiến đã đi xa quá
Mang trong lòng là cả quyết tâm
Một lòng chiến đấu lập công
Bù theo tâm nguyện đáp lòng Bích Châu
Và rồi hai ngày sau xác nổi
Nàng Bích Châu sáng chói phục triều
Dân làng đùm bọc thương yêu
Vớt nàng trong lúc thủy triều dâng cao
Mảnh đất này mộ cao như núi
Làng Kỳ Hoa sớm tối khói hương
Bao người nhỏ lệ tiếc thương
Tự hào bà đã coi thường tấm thân
Với nghĩa cả vì dân vì nước
Vẫn lời khuyên sau trước công minh
Bà như viên ngọc lung linh
Điểm tô phụ nữ rạng hình nước non
Bao đời sau ai còn qua đó
Vẫn bao giông sóng gió biển trời
Vua Lê cũng đã qua rồi
Bài thơ để lại bao đời còn đây
Lê Thánh Tông thơ hay ca tụng
Chê Vua Trần dân chúng không ưng
Ngợi ca công đức hiến dâng
Sắc phong "Chế Thắng linh thần" từ đây
Lịch sử kia hôm nay biết tới
Thế hệ ta soi rọi lòng mình
Sống đời là ngọc lung linh
Thác thời sáng chói nghĩa tình vì nhau
MỘT SỐ THÔNG TIN VỀ BÀ NGUYỄN THỊ BÍCH CHÂU
Đền thờ bà Nguyễn Thị Bích Châu
Vùng đất huyện Kỳ Anh (Hà Tĩnh) có đền thờ bà Nguyễn Thị Bích Châu, một di tích lịch sử, đã được dựng lên cách đây trên sáu trăm năm tại xã Kỳ Ninh. Hàng năm, cứ đến ngày 12 tháng 2 âm lịch, nhân dân địa phương và đạo hữu gần xa đã hành hương về đền thờ Thánh Mẫu để dâng hương và tổ chức tế lễ.
Công Tam quan Đền thờ bà Nguyễn Thị Bích Châu
Năm 1991, Bộ VHTT đã ra quyết định công nhận và xếp hạng Đền thờ bà Nguyễn Thị Bích Châu là Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh cấp quốc gia.
Trong thời gian qua, cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương đã đẩy mạnh các hoạt động, thực hiện có hiệu quả công tác quản lý và hoạt động tại Đền, chính vì vậy mà cho đến nay, Đền bà Nguyễn Thị Bích Châu đã được đầu tư, tôn tạo. UBND xã đã chỉ đạo các ban ngành đoàn thể địa phương, chú trọng công tác quản lý, thực hiện nghiêm túc các nội quy, quy chế đã đề ra.
Ngôi đền bà Nguyễn Thị Bích Châu là một chứng tích hùng hồn trong lịch sử Việt Nam. Chính ở nơi này, cửa biển hải khẩu, cách đây 628 năm đã xẩy ra một cuộc giao tranh giữa quân đội nước Đại Việt đời Trần với những thế lực gây hấn ở Phương Nam, kiến cho nhà trần suy thoái. Cuộc chiến đã chứng kiến một thất bại của quân đội vua nhà Trần, nhưng bù lại đã mang vào lịch sử Việt Nam một tấm gương hy sinh cao cả.
Bà Nguyễn Thị Bích Châu là người phụ nữ Việt Nam có công thảo ra 10 kế sách (Kê Minh Thập Sách) giữ nước dâng vua trong lúc chính sự đất nước đang suy yếu.
- - Giữ cội gốc của nước trừ hà bạo thì lòng người yên vui.
- - Giữ nếp cũ, bỏ phiền nhiễu thì kỷ cương không rối.
- - Nén chặt kẻ chuyên thần, để ngăn ngừa chính sự mọt nát.
- - Phải bớt kẻ lũng lạm, để trừ tệ khoét đục của dân.
- - Cổ động nho phong, khiến cho lửa bó đuốc với ánh mặt trời cùng soi sáng.
- - Mở đường cho người nói thẳng, để cho cửa thành cùng với đường cùng can gián mở toang.
- - Kén quân, nên chú trọng vào dũng lực cao lớn.
- - Chọn tướng, nên cần người thao lược mà không căn cứ vào thế gia.
- - Khí giới quý hồ bền chắc không chuộng hình thức.
- - Trận pháp cốt cho chỉnh tề, cần chi điệu múa.
Chuyện kể rằng: Vua Trần Duệ Tông có một nàng cung phi là Nguyễn Thị Bích Châu. Năm 1377 sau khi lên ngôi được 4 năm, Trần Duệ Tông có ý muốn đem quân đi chinh phạt nước Chiêm Thành. Nhiều người khuyên can song vua không nghe. Bích Châu biết vua không nghe lời nói thẳng, bèn làm một bài biểu dâng lên. Nhưng bài biểu không được vua nghe. Cuối cùng bà xin vua được theo hầu, và được vua và triều đình chấp nhận.
Duệ Tông thân chinh cất quân đánh Chiêm Thành, đạo quân của triều đình được chia làm ba cánh quân trống giong, mở cờ tiến thẳng tới biên thuỳ. Vua Trần cho quân tiến thẳng vào cửa biển Thị Nại và đóng quân ở động Ỷ Mang. Năm ấy là năm Đinh Tỵ (1377).
Cuộc hành quân và chiến đấu đã diễn ra không được thuận lợi. Cả vua Trần Duệ Tông và bà Nguyễn Thị Bích Châu đều không được trở về. Cái chết của bà Bích Châu có hai thuyết: Bà đã tự nguyện xin làm vật hiến tế, nhảy xuống sông và bà bảo vệ vua trong cuộc chiến và bị trúng tên tẩm độc mà chết. Nhưng theo thuyến nào, thì vẫn có một sự thực là Nguyễn Thị Bích Châu đã vì vua, vì nước mà hy sinh giữa cuộc hành quân, ngay ở cửa biển Kỳ Hoa.
Triều đình đã xuống chiếu cho an táng bà tại làng Hải Khẩu, và lập thêm miếu thờ vọng tại chân núi Mũi Dòn, tức là đền Eo Bạch ở Vũng Áng ngày nay, để muôn đời hương khói. Đền Chế Thắng phu nhân đã ra đời từ đó.
Năm 1470, niên hiệu Hồng Đức thứ nhất, vua Lê Thánh Tông lại ngự giá thân chinh cất quân đi chinh phạt Chiêm Thành. 26 vạn đại quân Đại Việt theo đường biển thẳng về Phương Nam qua cửa biển Kỳ Hoa. Tới đây, vua Lê Thánh Tông cho quân sỹ dừng lại trú quân. Phong cảnh nơi đây thật là huyền ảo làm cho Lê Thánh Tông cảm thấy có gì là lạ, khang khác... Nhà vua bèn xuống thuyền đích thân tìm hiểu, khám phá.
Trong lúc du ngoạn ngắm cảnh trời - đất, nhà vua phát hiện thấy có miếu thờ nằm bên bờ sông gần Cửa Khẩu. Hỏi kỹ dân địa phương, nhà vua mới biết, cách đây 100 năm, quý phi Nguyễn Thị Bích Châu cùng vua Trần Duệ Tông cất quân đi chinh phạt Chiêm Thành đã tử trận và được mai táng lập miếu thờ tại đây.
Vua bèn cho triệu các vị bô lão, chức sắc bản xứ đến để hỏi cho minh bạch. Các vị bô lão và chức sắc bản xứ đã dâng bản sự tích Trần Triều lên Lê Thánh Tông. Vua Lê Thánh Tông xem xong khen rằng: "Đúng là nữ trung hào kiệt" lây nay còn khuất ẩn ở chốn này mà triều đình lãng. Sau đó, Lê Thánh Tông hạ lệnh cho soạn đồ tế lễ, đích thân ngự giá vào dâng hương và viết 4 chữ "Nữ trung hào kiệt" dán lên bài vị và nói" "Tiền triều, người là bậc cứu quốc anh hùng vì nước, vì vua mà bị vong thân, nay Ta cũng vì nước bảo toàn bờ cõi mà đi dẹp giặc, có linh thiêng thì giúp Trẫm kỳ khai dắc thắng, mã đáo thành công, khi ban sư về triều, Trẫm sẽ khởi công lập miếu thờ phong tặng".
Đêm đó, được mộng lành, vua Lê Thánh Tông liền cho xuất quân. Khi thắng trận trở về đến đất Kỳ Hoa, vua cho quân đến trú tại Cửa Khẩu, sai quân sỹ vào rừng chặt gỗ, đào đá gọt thành từng viên, huy động thợ giỏi cùng dân chúng địa phương xây lại lăng mộ và 3 toà điện để dân chúng ngày ngày thờ phụng, hương khói. Vua Lê Thánh Tông ngự bút viết: "Chế Thắng Đại Vương Thượng Đẳng Thần" và tự mình làm một bài thơ chữ Hán đề lên vách đền.
Tưởng nhớ vị "Nữ trung hào kiệt", các triều đại phong kiến Việt Nam đã có sắc phong Đền thờ Nguyễn Thị Bích Châu là "Chế Thắng phu nhân" và ngôi đền nhiều lần được nhân dân trùng tu xây dựng cho đến nay.
Cứ đến ngày 12 tháng 2 âm lịch, nhân dân địa phương và đạo hữu gần xa đã hành hương về đền thờ Thánh Mẫu
2-Đến huyện lỵ Kỳ Anh, đi về hướng đông theo con đường liên xã, hay xuôi theo dòng sông Trí khoảng 7 - 8km, tới thôn Hải Khẩu (xã Kỳ Ninh), sẽ thấy một ngôi đền cổ kính. Đó là đền thờ Nguyễn Thị Bích Châu, còn gọi là đền Bà Hải, đền Hải Khẩu, hay đền Chế Thắng phu nhân, cung phi vua Trần Duệ Tông, một người phụ nữ tài sắc vẹn toàn.
Nguyễn Bích Châu quê ở xã Bảo Lộc, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định con gái đại thần Nguyễn Tướng Công một ông quan rất mực thanh liêm. Từ nhỏ được sự dạy dỗ chu đáo nên khi trưởng thành đã trở thành người văn võ toàn tài. Đến năm Long Khánh thứ nhất (1373) nàng được Trần Duệ Tông tuyển làm cung phi. Nhưng lúc bấy giờ chế độ phong kiến nhà Trần suy vong chính sự đổ nát nhân tài không được trọng dụng, cung phi Nguyễn Thị Bích Châu bèn thảo bản “ Kê minh thập sách” dâng lên nhà vua và được vua khen là thông tuệ. Năm 1377 nhà vua đem quân đi đánh Chiêm Thành, trước khi đi Bích Châu làm tờ biểu can ngăn nhưng vua không nghe nên nàng xin theo hộ giá. Khi quan quân nhà Trần đến cửa Thị Nại (Quy Nhơn) vua Chiêm là Chế Bồng Nga cho sứ giả đem vàng ngọc tới quan quân ta để trá hàng, nhưng sau đó lại bất ngờ tiến đánh vào lúc nửa đêm. Quân của Trần Duệ Tông bị tấn công bất ngờ, long thể nhà vua lại bất an, Nguyễn Thị Bích Châu cưỡi ngựa tả xung hữu đột cầm quân xung trận và không may bị trúng tên độc sau đó từ trần. Ba ngày sau vì bệnh quá nặng nhà vua cũng băng hà, quân nhà Trần rút về kinh đô khi tới địa điểm Châu Hoan vì sóng to gió lớn tàu thuyền phải ghé vào vũng Ô Tôn (Vũng Áng). Lúc này vua Trần Đế mới lên ngôi nghe tin liền xuống chiếu rước linh cữu nhà vua về bằng đường bộ còn linh cửu quý phi đi bằng đường biển. Sau mấy ngày thời tiết không thuận lợi triều đình xuống chiếu cho an táng Quý phi tại Cửa Khẩu, bến Kỳ La huyện Kỳ Hoa thuộc Châu Hoan. Năm 1470 trong lần đem quân đi đánh Chiêm Thành giành chiến thắng trở về vua Lê Thánh Tông cho quân dừng lại nơi đây và sai người chặt gỗ, gọt đá xây dựng ba toà điện thờ bà và sắc phong cho bà là: “ Chế Thắng phu nhân”
Đền Bích Châu được xây dựng trên bãi đất pha cát biển rộng khoảng 4.500m2, quay về hướng đông nam. Phía trước đền, từ trái sang phải là núi Ô Tôn có đền Eo Bạch được xây dựng cuối đời Trần. Vũng Áng còn gọi là "Cửa Cá" nổi tiếng với nhiều hải sản quý như tôm hùm, mực, yến sào... Núi Cao Vọng có hang nhỏ tương truyền là nơi ẩn náu của Hồ Hán Thương vào năm 1407. Sau lưng đền, xa xa là núi Bàn Độ có đầm Tiên nữ, có bàn cờ tiên, xưa là nơi có rất nhiều hươu sao. Đỉnh núi bằng phẳng giống như cái mâm vàng đặt qua biển (kim bàn đồ hải) nên có tên là núi Bàn Độ. Đền được xây dựng thời Trần chỉ có tiền miếu hậu lăng, đến năm 1470 đền có 3 toà, trải qua thời gian đền được tu sửa tôn tạo nhiều lần. Nằm trong vùng "cửa gió" nên có những bộ phận đã bị cát vùi lấp chỉ còn một phần như hai cột nanh, cổng Tam quan. Nhân dân địa phương mở cổng phụ để đi vào đền. Toàn bộ khu di tích có thể chia thành hai khu vực:
- Khu công trình phụ gồm cổng phụ, đường đi, cổng chính và nhà quan tả.
- Khu công trình chính gồm hạ điện, trung điện và thượng điện nhà tiếp khách, nhà sắc và khu hành lang.
Toàn bộ công trình của đền hiện tại được bao quanh bằng cát bồi lấp thành bức tường tự nhiên. Ba toà điện Hạ điện, Trung điện, Thượng điện và nhà dâng hương là hệ thống nối liền khép kín với nhau kiến trúc theo kiểu chữ Công (I). Phía sau thượng điện tương truyền có mộ của bà Quý phi Nguyễn Thị Bích Châu.
3-
NGUYỄN THỊ BÍCH CHÂU
(1356? – 1377)
Tên thật : Nguyễn Thị Bích Châu
Tộc danh : Bích Lưu
Biệt hiệu : Phù Dung - Nguyễn Cơ Bích Châu
Phẩm trật : Cung phi (ái phi vua Trần Duệ Tông)
Truy phong : Thần phi – Phu nhân Bích Châu
Năm, nơi sinh : 1356? Không có sử liệu nào viết về quê quán của bà.
Tác phẩm:
-Bản điều trần dâng vua, nhan đề Kê minh thập sách (bằng chữ Hán)
-Bài biểu dâng vua (chữ Nôm)
Truyền rằng bà Bích Châu là con gái cưng của vị quan họ Nguyễn, một cận thần dười triều Trần.
Bà được cha mẹ nâng niu đặt tên Nguyễn Thị Bích Châu, tự là Bích Lưu. Ngụ ý con gái cảu ông bà quí giá sánh với châu ngọc, lưu ly ở trên đời.
Nàng Bích Châu sớm nổi tiếng thông tuệ. Giỏi văn chương thi phú, thạo âm nhạc.
Càng lớn, nhan sắc nàng Bích Châu càng diễm lệ, lại có một khối óc nhận xét rất tinh vi, xuất sắc.
Năm 16 tuổi (khảong 1372) được cha dâng biểu cho tiến cung; từ đó nàng Bích Châu được làm cung phi chầu hầu bên vua Trần Duệ Tông, lúc đàn ca, khi ngâm vịnh, được nhà vua rất đỗi thương yêu, gọi là Nguyễn Cơ Bích Châu. Sau lại phong tặng là ái phi, thường gọi ái phi Bích Lưu hay ái phi Bích Châu.
Một hôm, nhân tiết trung thu, nàng Bích Châu bày tiệc nhỏ trên gác tía, chung quanh treo lồng sắc trắng chen đủ màu rất đẹp.
Vua Duệ Tông tỏ vẻ hài lòng hết ngắm trăng lại ngắm đèn, bỗng nhà vua cao hứng ra câu đối:
"Trời thu gác tía treo đèn bạc, quế đỏ trong trăng"
Hàng quan dự tiệc đều buông đũa suy nghĩ. Họ đang mải miết tìm vần thì cung phi Bích Châu đã chắp tay, cất tiếng:
-Tâu thánh thượng, thần thiếp xin kính đối:
“Sắc xuân đài trang mở gương báu, phù dung đáy nước”
Vua đắc ý khen hay và thưởng cho đôi “ngọc long kim nhĩ” (hoa tai vàng cẩn ngọc hình rồng nổi) và nhân đó lại đặt biệt hiệu cho nàng là Phù Dung.
Sau thời gian ngắn ở chốn hoàng cung, ái phí Bích Châu nhận thất đức quân vương tính nóng nảy, thiếu bản lĩnh, triều chinh đang có nguy cơ rạn nứt suy sụp, nàng đăm chiêu chú tâm soạn thảo bản điều trần dâng vua, nhan đề: “Kê minh thập sách” nêu 10 kế sách trị nước an dân. Đại ý mượn tiếng gà gáy sáng để thức tỉnh nhà vua, với những lời tâm huyết được trải ra từng câu, ví như:
…Nhất viết, phù quốc bản, hà bạo khứ tắc nhân tâm
Dịch:
(Điều một - bền gốc nước, trừ kẻ bạo thỉ dân chúng được yên).
Tứ viết - thải nhũng lại dĩ tính dân ngự
Dịch:
(Điều bốn - đuổi bọn quan lại tham nhũng để bớt vơ vét của dân)
(Trích Kê minh thập sách)
Dịch:
(Điều một - bền gốc nước, trừ kẻ bạo thỉ dân chúng được yên).
Tứ viết - thải nhũng lại dĩ tính dân ngự
Dịch:
(Điều bốn - đuổi bọn quan lại tham nhũng để bớt vơ vét của dân)
(Trích Kê minh thập sách)
Xem xong bản điều trần của ái phi Bích Châu, nhà vua cảm kích vỗ trán thốt lên:
-Không ngờ ái phi lại thông tuệ đến thế? May cho trong cung của trẫm xuất hiện một bậc Từ Phi (vợ Đường Thái Tông bên Tàu nổi tiếng văn chương).
Nhưng sau đó, bản điều trần ấy không được vua quan tâm đến nên chẳng
thực hiện một điều nào, thật đáng tiếc.
Năm 1376, đất nước ta bị quân Chiêm Thành (Chế Bồng Nga) thường sang gây hấn quấy rối. Mùa Đông năm đó giặc lại tràn sâu vào lãnh địa của ta phá phách rất hung bạo.
Vua Duệ Tông giận dữ xuống chiếu ngự giá thân chinh đi dẹp giặc. Nàng Bích Châu bồn chồng lo lắng dâng biểu khuyên can.
Rồi nàng lại viết tiếp đoạn ngắn nhắc nhở nhà vua:
“…Việc trị đạo nước trước gốc sau ngọn, xin nghỉ binh cho dân chúng yên hàn. Trị cái rắn nên dùng cái mềm, phục rợ xa cốt lất đức… Đó là thượng sách, xin hoàng thượng xét đoán cho minh.”
Bài biểu dâng lên cũng không lay chuyển nổi nhà vua. Cung phi Bích Châu buồn lo than thở:
“…Nghĩa lớn là vua tôi, ái tình là vợ chồng. Vậy mà không giỏi khuyên can để giữ nền bình trị, không biết khéo lời để ngăn lòng hiếu chiến, như thế ta đã là người vô dụng chăng?”
Biết nhà vua nhất định không chịu nghe, nàng đành xin đi theo hộ giá. Lại truyền rằng buổi xuất binh ngày ấy cờ xí rợp trời, chiêng trống dậy đất, truyền rằng trùng trùng lớp lớp, binh sĩ gương giáo sáng loáng, hùng khí chất ngất từng mây.
Nhưng khi đoàn thuyền chiến vừa đến cửa bể Kỳ Hoa (Kỳ Anh Nghệ Tĩnh) trời bỗng nổi cơn phong ba bão táp. Đoàn thuyền đành tạm neo ngay lại đấy. bởi mặt biển thường nổi sóng cao và xoáy lốc, ngay sát bờ đã là dãy vực thẳm đầy đá nhọn, ra càng xa thì vực càng sâu, lòng biển lởm chởm hàng khối đá ngầm.
Binh thuyền phải vất vả thương tổn khá nhiều mới ràng nổi dây neo. Nhưng cơn dông bão vẫn dai dẳng càng lúc càng dữ dội hơn. Đoàn thuyền chiến nhấp nhô đập chúi vào nhau rầm rầm? Nhiều cái bị đứt dây, lao đi vùn vụt đâm vào đá vỡ toang. Quân lính lớp chết, lớp kêu la chới với. Số còn sống ai nấy đều kinh hãi nản lòng. Nhà vua nhất quyết đợi tan cơn bão sẽ tiến binh tiếp. Nàng Bích Châu sợ hãim đứng ngồi không yên. Chợt nàng thoáng nghe chuyện thần biển đòi mỹ nữ. Trong lúc cấp bách, nàng thảng thốt vừa quả cảm nghĩ ngay việc liều mình để giữ quân kỷ và thể diện nhà vua, giúp đất nước. Nàng Bích Châu liền tâu vua cho phép nàng được hiến thân cho thần biển; cầu xin thần phù hộ quân nhà vua sớm toàn thắng.
Vua Duệ Tông bàng hoàng chưa kịp phán bảo cản ngăn thì nàng Bích Châu đã nhanh nhẹn quay ra thuyền lệnh:
“… Các quan mau mau sửa soạn lễ vật cúng thần biển, kính báo thời khắc thiếp tôi được nhà vua cử làm sứ giả đi gặp thần biển xin sóng lặng bể yên phù trợ cho vua quan, quân lính nhà Trần được chiến thắng dịp này, đem bình an về cho đất nước”
Nàng vừa dứt tiếngthì từ nhà vua đến các quan có mặt quanh đó đều sửng sốt, nghẹn lời…
Mặc hết những lời can ngăn, nàng Bích Châu vẫn một mực tha thiết tâu xin cho nàng có dịp được vinh hạnh phò vua, giúp quân, đền nợ nước.
Không làm sao hơn, tất cả đều nén lòng nghe theo ý chí cương quyết của cung phi Bích Châu. Một cung nữ tài sắc, mới kề cận nhà vua được bốn năm, được vua Duệ Tông sủng ái rất mực như vậy mà dám lìa bỏ tất cả, can đảm hy sinh tính mạng thì thật là một việc làm quá phi thường.
Trước tình cảm vua tôi bi thiết, ngoài khoang bão sấm sét vẫn đùng đùng long trời lở đất. Sóng biển vẫn gần hú, bổ vào mạn thuyền.
Chiếc thuyền rồng chao đảo ngả nghiêng. Nàng Bích Châu thản để thị nữ xông trầm, trang điểm cho mình. Thoáng chốc, nàng đã trâm thoa, xiêm gấm, hài thêu lộng lẫy bước ra…
Trước mắt mọi người lúc này, vẻ đẹp của nàng Bích Châu đang tỏa ánh hào quang như một vị thiên thần. Phải, chính đó là một vị ái phi mới 20 tuổi của nhà vua, giai nhân tuyệt sắc ấy đang đứng ở vị thế là một nữ dũng tướng của quan quân triều Trần Duệ Tông (thuộc thế kỉ 14).
Vua Duệ Tông xót trút bỏ giáp trụ, thương cảm trong lớp hoàng bào. Ngài trịnh trọng đội mũ triều thiên để kính cẩn đưa tiễn nàng ái phi dũng cảm ra đi. Nhà vua nén thương đau phong tặng nàng là Thần phi.
Mặc cho sóng đánh tối tấp, nước tràn lênh láng, nàng Bích Châu vẫn tươi tắn đến sụp quì lạy đức quân vương, cầu chúc nhà vua bình tĩnh và đại thắng, rồi quay về hướng Bắc lạy cha mẹ, vái chào tử biệt hàng quan quân, trang nghiêm đến ngồi gọn vào trong lòng chiếc thuyền thoi nhỏ nhắn có cắm đại hoàng kỳ (cờ nhà vua). Chiếc thuyền được quan quân thòng dây thả từ từ xuống biển, giữa những cơn sóng thần liên tiếp quật nước lên cao. Nàng Bích Châu bình tĩnh nắm dây nhắm mắt.
Vừa đụng nước, chiếc thuyền lập tức quay vòng ngụp lặn với sóng cả rồi chìm lỉm mất hút. Đem theo một trái tim rực rỡ ánh châu ngọc lưu ly nhập cõi thuỷ tận.
Gió vẫn hú, sóng vẫn gầm… hoà rền rền cùng tiếng trống, tiếng thanh la, tiếng quan quân nức nỡ khấn lạy vị thần phi. Âm thanh lừng lừng nào động ấy cũng không át nổi tiếng gào của nhà vua réo gọi ái phi Bích Châu!
Đặc biệt trong cơn hoảng loạn ấy nhà vua tức tưởi nhắc đến bản điều trần của ái phi với trần đầy tiếc nuối…
Hai ngày sau bão mới ngớt, xác phu nhân Bích Châu nổi trên mặt biển, vẫn uy nghi trong bộ triều phục, nhấp nhô theo làn sóng bạc trôi dần vào bờ, được dân làng vớt lên rước đi an táng tại làng Kỳ Hoa. Cũng là lúc mà đoàn thuyền chiến của vua Trần Duệ Tông đã lướt tiến khá xa, chở đầy những bầu máu nóng sẵn sáng lao vào trận tiền với quyết tâm diệt giặc giữ yên bờ cõi, đền bù tâm nguyện của phu nhân Bích Châu trước giờ tử biệt.
Đến nay, tại làng Kỳ Hoa vẫn còn thờ, thờ thần phi Bích Châu.
Thần phi Nguyễn Thị Bích Châu đã ra đi từ gần 7 thế kỷ qua, nhưng tấm gương hi sinh vì nước, vì dân của bà vẫn còn chói sáng đến muôn đời sau.
Phần sáng tác của bà Bích Châu, tuy còn lại rất ít, nhưng chỉ với bài “Kê minh thập sách” đã chứng tỏ ngòi bút sắc bén của cung phi nữ sĩ Bích Châu đáng bậc nữ lưu văn học dưới triều Trần Duệ Tông.
Nữ sĩ cung phi Bích Châu đã thực sự đóng góp vào nền văn học nước nhà nói chung và nền văn học viết từ đời Trần của giới nữ nói riêng, một áng văn bác học tinh tế. Lời văn hùng hồn và thiết thực có giá trị như một ngọn đuốc soi đường cứu đất nước một cách tích cực, tỏ rõ tâm hồn tha thiết yêu nước thương dân của nữ sĩ cung phi Bích Châu.
5-
| Phù Dung Nguyễn Thị Bích Châu (Bình Ninh) |
PHÙ DUNG NGUYỄN THỊ BÍCH CHÂU
Cuộc Đời & Huyền Thoại
Nguyễn Thị Bích Châu là ái phi của vua Trần Duệ Tông (1372-1377), nổi tiếng thơ văn, tài sắc, đức hạnh vẹn toàn.
Tương truyền nhân đem Trung thu, vua Trần ra vế đối:
“Thu thiên ngọa các quải ngân đăng, nguyệt trung đan quế”
(Trời thu gác tía treo đèn bạc, quế đỏ trong trăng).
Bà ung dung đối lại:
“Xuân sắc trang đài khai bảo kính, thủy để phù dung”
(Sắc xuân đài trang mở gương báu, phù dung đáy nước).
Vua ngợi khen và ban tặng cho bà đôi hoa tai nạm ngọc hình rồng leo (Ngọc long kim nhỉ), từ ấy đặt cho bà biệt hiệu Phù Dung.
Trong nước lúc bấy giờ chính sự đổ nát, bà thảo một bản điều trần với nhan đề “Kê minh Thập sách” dâng lên vua. Nguyên tác bằng Hán văn, dịch ra Việt văn là:
“Trộm nghĩ dời củi khỏi bếp lò, phải lo trị nước trước khi chưa loạn; lấy dân ràng cửa tổ, ở hồi yên phải nghĩ lúc nguy.
Vì nhân tình dễ đắm cuộc yên vui, mà thế đạo khó được thường bình trị. Cho nên ca dao trước đã ca ngợi, rồi dâng lời can chớ biếng chớ hoang; Giả Phó từng đã thở dài, ấy là lúc thái bình thịnh trị.
Chính bởi yêu vua mà lo ngăn nước, phải đâu khác chúng để khoe tài.
Thần thiếp Bích Châu này lúc nhỏ sinh ra ở chốn nghèo hèn, lớn lên được vào cung cấm. Cuộc yến tiệc thường được ban ơn, mắt long nhan bao lần soi tới. Vá áo xiêm vua Ngu dám sánh đâu người nam tử, trút trâm như bà Khương thiếp xin làm trước đình thần. Kính dâng mười kế sách, mong được một điều:
-Một là bền gốc nước, bỏ điều tàn bạo thì lòng người được yên.
-Hai là giữ nếp xưa, bỏ phiền nhiễu thì kỷ cương không rối.
-Ba là đè kẻ lộng quyền để trừ mọt nước.
-Bốn là thải bọn nhũng lại để bớt hại dân.
-Năm là mong chấn hưng nho phong, khiến lửa đốt sáng soi cùng nhật nguyệt.
-Sáu là cầu xin lời nói thẳng, để người người được bàn bạc khắp mọi nơi.
-Bảy là tuyển quân nên tìm sức khỏe hơn vóc người.
-Tám là kén tướng nên chọn thao lược hơn là gia thế.
-Chín là khí giới nên cần sắc bén chứ đừng chuộng hoa hòe.
-Mười là trận pháp cốt tề chỉnh chứ không cần đẹp mắt.
Xét mấy điều ấy rất cần thiết. Dám dâng lên tấm lòng trung thực, mong nhận cho lời nói quê mùa. Bỏ điều dở mà làm điều hay, xin bệ hạ lượng nghĩ. Nước được trị, dân được yên, thiếp mong lắm vậy!”.
Vua xem qua có khen mà không áp dụng. Chính sự vẫn rối nát.
Năm Đinh Ty (1377), Duệ Tong cất 12 vạn binh đi đánh Chiêm Thành. Bà có dâng biểu can ngăn, phân tích lợi hại rất rành mạch. Vua vẫn không nghe. Khi chinh Nam , trong số các cung phi theo hầu vua, có Chế Thắng phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu.
Thuyền chinế tới cửa bể Kỳ Hoa (huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh) thì gặp sóng to gió lớn, không thể qua được. Đêm ấy nhà vua mộng thấy một vị thần xưng là Nam Minh đô đốc, thủ hạ của Quảng Lợi đại vương, muốn xin vua ban cho một người thiếp, nếu được như ý nguyện, y mới làm cho bể yên, sóng lặng để thuyền vua đi qua. Sáng hôm sau, mặt biển Kỳ Hòa nổi cuồng phong dữ dội. Các thuyền chiến chồng chành cơ chừng sắp bị nhấn chìm. Duệ Tông sợ hãi, kể lại giấc mơ hôm qua. Các cung nữ theo hầu mặt tái xanh, không ai dám mở miệng. Phù Dung Nguyễn Thị Bích Châu động lòng, xin tình nguyện nhảy xuống biển hiến tế làm vợ Thủy thần. Khi nàng vừa chìm sâu xuống nước thì sóng gió nguôi dần. Thuyền vua xuất chinh êm ả. Nhưng vì vua không nghe lời can gián, nên bị thua to, vua phải tử trận ở Đồ Bàn (Qui Nhơn ngày nay).
Gần một th6é kỷ sau, vào năm Hồng Đức thứ nhất (1470), vua Lê Thánh Tông (1460-1497) cũng thân chinh đi đánh Chiêm Thành. Đem đóng quân ở biển Kỳ Anh, vua Lê mộng thấy một người nữ xinh đẹp hiện về, kể nông nổi bị Thủy thần ức hiếp đã lâu, xin vua ra tay cứu độ. Biết chuyện nàng Bích Châu đời Trần, hôm sau vua viết một tờ hịch hạch tội Nam Minh đô đốc, sai thả xuống biển. Một lát sau bổng thấy thi thể của nàng Bích Châu nổi lên mặt nứơc, dung nhan vẫn hồng hào như khi còn sống. Nhà vua sai an táng nàng theo nghi thức hoàng hậu, sắc phong “Chế Thắng linh thần” lập đền thờ cúng.
Ngoài ra vua Lê Thánh Tông còn làm một bài thơ điếu nàng Bích Châu như sau:
Bản thị Hy Lăng (1) cung lý nhân
Lâm nguy vị quốc độc vong thân
Yên phong nhất trận đào hao lãng
Xuân dạ tam canh độ nhược tân
Hàn thủy vô đoan mai Sở phụ
Hương hồn hà xứ điếu Tương quân?
Ta hồ, bách vạn hùng binh lữ
Bất tận thư sinh nhất hịch văn!
Dịch thơ Nôm:
Nàng xưa cung nữ của Hy Lăng (1)
Vì nước lâm nguy, quyết xả thân
Một trận gió yêu gây sóng cả
Hồn nương bến bãi suốt đêm xuân
Bông dưng sông lạnh vùi thân gái
Biết chốn nào đây viếng nữ thần?
Chán nhỉ, vạn ngàn quân tướng mạnh
Chẳng bằng tờ hịch gã thư sinh!
Bài thơ thật cảm động. Sáu câu đầu vua ca tụng đức xả thân cứu nước của nàng Bích Châu. Hai câu kết có ngụ ý chê vua Duệ Tông và tự đề cao mình. Có lẽ hương linh nàng Bích Châu không vui, vì chạm vào tình cảm kính trọng chồng. Cho nên khi vua Lê Thánh Tông thắng trận , lúc khải hoàn qua đây, nàng lại báo mộng cho vua, tạ ơn vua đã cứu mình, với lời van xin:
-Bài thơ nhà vua đề ở Đền lời ý đều hay, duy hai câu kết có ý phẩm bình chuyện cũ, khiến lòng thiếp không được yên!
Nhà vua sực tỉnh, sửa ngay hai câu kết thành:
Cương thường vạn cổ ưng vô quý
Từ hạ thư cưu hý thủy văn
(Vạn cổ cương thường lòng chẳng thẹn
Thư cưu giỡn sóng dưới chân đền)
Một cung phi lúc sống đã tỏ lòng trung can nghĩa khí, lúc mất đi vẫn hiển linh để giữ trọn đạo hiếu hạnh thủy chung như bà Nguyễn Thị Bích Châu, thật là một tấm gương sáng của giới nữ lưu, đáng cho hậu thế soi chung! Â
Chú Thích:
(1) Hy Lăng: Miếu hiệu của vua Trần Duệ Tông
- Sách tham khảo: Truyền kỳ tân phả- Đại Nam thống nhất chí
|
Chúc chú mùa Vu Lan vui vầy, hạnh phúc bên gia đình.
Gui a Cua hinh anh khu du lich que e ne !
Để muôn đời sách sử mãi còn ghi...
Đọc cho nó sướng nó say mới về
Ra về mà thấy phê phê
Lần sau lại nhớ tìm về hang cua ---------------------------------------------- Cua đồng anh chớ có đùa Phê phê sao nổi em ùa về đây Lần sau anh mún em say Đổi đề thi phú , đối say em dzìa
VÀ CHÚC MỘT NGÀY MỚI TỐT LÀNH
MỌI VIỆC NHƯ Ý
13:29 18-08-2010
Quá ! nhờ có anh Cua đồng mà em biết thêm một nhân vật lịch sử đáng
nghi nhớ như thế này. Và theo em được biết là Bà Bích châu đã được một
soạn giả cải lương trong nam viết bà, và cho ra một vở cải lương rất hay
đó anh à. Mà đã rất lâu rồi, nên em không nhớ tên soạn giả nào nửa. Cảm ơn anh ghé thăm nhà em chúc anh vui và có những lời commen thật hay và đáng để mọi người nhớ mãi !
Cho em xin đĩa này về nhà để hôm nào sinh nhật, anh sang em mời anh nhé!
Muon vao trong do e chung phai chi?
Doc tho toi ngam nghi suy
Chu Cua tai thuc kho bi ai hon.
gio co con sach nay ko anh ?